Poznaj swoje prawa:
Czego możemy się domagać w zamian za wyrządzoną szkodę?

W polskim prawie cywilnym występują dwa główne źródła odpowiedzialności. Pierwsze takie źródło to nienależyte wykonanie zobowiązania. Drugim bardzo ważnym źródłem odpowiedzialności cywilnej są czyny niedozwolone. Pod pojęciem czynu niedozwolonego rozumiemy każde działanie albo zaniechanie, które powoduje szeroko pojęte szkody. Z odpowiedzialnością za szkody mamy do czynienia między innymi w przypadku kolizji drogowych. Warto jednak zdawać sobie sprawę, że katalog szkód, za które sprawca ponosi tak zwaną odpowiedzialność deliktową jest znacznie szerszy. Przykład stanowi chociażby upadek na nieodśnieżonym chodniku albo pogryzienie przez psa należącego do sąsiada. W ramach naszego kolejnego artykułu z cyklu „Poznaj swoje prawa” postanowiliśmy opisać, jakie roszczenia może wysuwać osoba poszkodowana na wskutek czynu niedozwolonego.

Sprawca nie zawsze będzie odpowiadał na zasadzie winy
Podstawowym przepisem regulującym odpowiedzialność za szkody jest artykuł 415 kodeksu cywilnego (KC). Zgodnie z tym artykułem; „kto z winy swej wyrządził drugiemu szkodę, obowiązany jest do jej naprawienia”. Art. 415 KC wskazuje na podstawowy rodzaj odpowiedzialności za szkody (zależny od winy). Jeżeli w grę wchodzi odpowiedzialność na zasadzie winy, to poszkodowany będzie musiał udowodnić zaniedbania sprawcy oraz ich związek ze szkodą.
Warto wiedzieć, że w niektórych sytuacjach prawo cywilne przewiduje bardziej restrykcyjną odpowiedzialność za szkody na zasadzie ryzyka (tzn. niezależną od winy sprawcy). Osoba odpowiadająca na zasadzie ryzyka może się uwolnić od odpowiedzialności tylko wtedy, gdy wykaże, że szkoda była wynikiem:

• siły wyższej (nieprzewidywalnego czynnika, któremu nie można było zapobiec - np. katastrofalnej burzy)
• wyłącznie działania poszkodowanego
• działania zidentyfikowanej osoby trzeciej, za którą odpowiadający na zasadzie ryzyka nie ponosi odpowiedzialności

Szukasz najlepszej lokaty? Porównaj oferty »

Powyższe przesłanki wyłączające odpowiedzialność na zasadzie ryzyka, noszą nazwę tzw. okoliczności egzoneracyjnych. Warto dodać, że na zasadzie ryzyka odpowiada między innymi posiadacz pojazdu mechanicznego. Wyjątek dotyczy wzajemnej odpowiedzialności kierowców ze zderzających się pojazdów i odpowiedzialności kierowcy wobec autostopowicza (podczas tzw. przewozu z grzeczności).

Odszkodowanie jest czymś innym niż zadośćuczynienie
W ramach analizy dotyczącej szeroko pojętej tematyki szkód, warto zwrócić uwagę na ważne rozróżnienie pomiędzy szkodą osobową (szkodą na osobie) oraz szkodą majątkową (szkodą na majątku). Za wyrządzoną szkodę majątkową przysługuje odszkodowanie. Sprawa przedstawia się inaczej w przypadku szkód osobowych, które powodują krzywdę (np. cierpienie fizyczne lub psychiczne). Rekompensatą za krzywdę jest zadośćuczynienie. Warto pamiętać o tym rozróżnieniu, ponieważ na co dzień słowo „odszkodowanie” bywa używane również w odniesieniu do szkód osobowych.
W przypadku szkód osobowych, mamy do czynienia ze znacznie szerszym katalogiem możliwych roszczeń wobec sprawcy. Osoba, która poniosła szkodę o charakterze osobowym albo jej bliska rodzina może domagać się:

• zwrotu kosztów leczenia w ramach prywatnej i publicznej służby zdrowia (pod warunkiem, że miały one związek z wypadkiem oraz były uzasadnione i celowe)
• pokrycia kosztów przekwalifikowania zawodowego związanego z inwalidztwem
• renty kompensującej utratę zdolności do pracy (całkowitą lub częściową), wyższe koszty leczenia i/lub mniejsze możliwości zarobkowe w przyszłości
• tymczasowej renty przyznawanej wtedy, gdy nie są znane jeszcze wszystkie skutki szkody
• zadośćuczynienia za cierpienie fizyczne oraz psychiczne poszkodowanego (wspomniane zadośćuczynienie przejdzie na spadkobierców poszkodowanej osoby jeśli sprawca/jego ubezpieczyciel pisemnie uznał roszczenie albo proces sądowy rozpoczął się za życia poszkodowanego)
• rekompensaty za pogorszenie się warunków życia najbliższych po śmierci ofiary wypadku (to świadczenie jest należne członkom najbliższej rodziny)
• zwrotu kosztów leczenia i pochówku ofiary wypadku (to świadczenie jest wypłacane osobie, która poniosła wspomniane koszty)
• zadośćuczynienia za śmierć krewnego na wskutek wypadku (to świadczenie jest należne członkom najbliższej rodziny)
• świadczenia zastępującego alimenty wcześniej płacone przez ofiarę wypadku (takiego świadczenia mogą się domagać osoby uprawnione do alimentów)
• zadośćuczynienia za brak możliwości podtrzymywania kontaktu z ofiarą wypadku znajdującą się stanie terminalnym lub wegetatywnym (to świadczenie jest należne członkom najbliższej rodziny)

Płać ratę kredytu niższą nawet o 30%. Porównaj oferty »

Oczywiście nie wszystkie wymienione powyżej roszczenia muszą być uzasadnione w kontekście określonej szkody osobowej. W przypadku niewielkich szkód osobowych, które są związane na przykład ze zwichnięciem nogi na źle odśnieżonym chodniku, poszkodowany może wnioskować o zwrot kosztów leczenia oraz ewentualnej rehabilitacji. Poważniejsze roszczenia wchodzą w grę wtedy, gdy niedozwolone działanie skutkowało trwałym uszczerbkiem na zdrowiu albo nawet śmiercią poszkodowanego.
Jeżeli chodzi o szkody majątkowe, to obowiązek sprawcy obejmuje naprawienie rzeczywistego uszczerbku na majątku (np. zniszczonego samochodu) i skompensowania utraconych przyszłych korzyści. Z utratą korzyści mamy do czynienia na przykład wtedy, gdy przedsiębiorca na wskutek czynu niedozwolonego okresowo nie może zarabiać. Warto nadmienić, że prawo przewiduje możliwość dochodzenia rekompensaty za utracone korzyści również w przypadku szkody osobowej. Taki charakter ma na przykład renta przyznawana w związku z ograniczonymi możliwościami zarobkowania.
Dowiedz się o tym, jakie odszkodowanie można otrzymać po wypadku na śliskim chodniku »