Za pracującą niedzielę należy się wolne od pracy

W ostatnim czasie, ewentualny zakaz niedzielnego handlu jest gorąco dyskutowaną kwestią. Można jednak odnieść wrażenie, że wiele osób zabierających głos na temat ograniczeń sprzedaży nie wie, jakie uprawnienia obecnie przysługują pracownikom wykonującym swoje obowiązki w niedzielę. Zgodnie z obowiązującymi przepisami, tacy „etatowcy” mogą liczyć na dodatkowe uprawnienia. Zasady określone przez kodeks pracy, oczywiście nie zawsze są przestrzegane w praktyce. Tym niemniej warto wiedzieć, że krajowe przepisy w szczególny sposób traktują niedzielnych pracowników i pozwalają im na dochodzenie swoich praw przed sądem pracy. Uprawnienia związane z niedzielną pracą, przedstawiamy w kolejnym artykule z cyklu „Poznaj swoje prawa”. Nasz poradnik dotyczy również osób, które ze względu na elastyczną formę zatrudnienia (np. umowę zlecenie), teoretycznie nie podlegają przepisom prawa pracy.

Niedzielna praca uprawnia do odpoczynku w inny dzień tygodnia …
Informacje na temat zasad niedzielnej pracy, zostały dokładnie przedstawione w ustawie kodeks pracy. Do wspomnianej ustawy, powinni sięgać wszyscy pracownicy zatrudnieni na etacie, którzy mają wątpliwości dotyczące swoich praw oraz obowiązków.
Kodeks pracy dokładnie określa profesje, których wykonywanie jest możliwe w niedziele i święta. Gwarancji wolnego czasu w tych dniach, nie mają np. strażacy, pracownicy służby zdrowia i ochroniarze. Warto również wspomnieć, że niedzielna i świąteczna praca jest dozwolona przy zatrudnieniu w systemie zmianowym oraz ciągłym.

60 firm pożyczkowych w jednym miejscu. Porównaj oferty »
Zgodnie z artykułem 151 indeks 11, pracodawca musi zapewnić pracownikowi inny dzień wolny od pracy, jako rekompensatę za wykonywanie obowiązków zawodowych w niedziele lub święto. Taki zastępczy dzień wolny powinien przypadać:

• w ciągu sześciu wcześniejszych lub sześciu kolejnych dni kalendarzowych od przepracowanej niedzieli
• w ciągu bieżącego okresu rozliczeniowego (zwykle miesięcznego), gdy pracę wykonywano w święto

Jeżeli w trakcie niedzieli lub święta, pracownik przekroczył ośmiogodzinny czas pracy, to przysługuje mu dodatkowa rekompensata z tego tytułu (dodatek do wynagrodzenia w wysokości 100% lub czas wolny od pracy).

Ustawodawca przewidział sytuację, w której niemożliwe jest zapewnienie pracownikowi zastępczego dnia wolnego (np. ze względu na nawał obowiązków). Jeżeli taka sytuacja dotyczy wolnego za świąteczną pracę, to pracownikowi przysługuje dodatek do godzinowego wynagrodzenia o równowartości 100% pensji. W opisywanej sytuacji, praca podczas święta jest płatna podwójnie (jeśli w okresie rozliczeniowym nie można jej skompensować dniem wolnym). Nieco inne zasady dotyczą niedzielnej pracy. Jeśli pracodawca nie może zapewnić pracownikowi zastępczego dnia wolnego przez poprzednie lub następne 6 dni kalendarzowych, takie dodatkowe wolne powinno zostać uwzględnione w bieżącym okresie rozliczeniowym (zwykle jest to jeden miesiąc). Dodatek godzinowy wynoszący 100% pensji, pracownik otrzyma dopiero wtedy, gdy zastępczego dnia wolnego (za pracę w niedzielę) nie można wygospodarować w ciągu okresu rozliczeniowego.

Płać ratę kredytu niższą nawet o 30%. Porównaj oferty »

W ramach uzupełnienia warto dodać, że wszystkie opisywane zasady stosuje się również, gdy praca w niedziele była związana z nadzwyczajną potrzebą pracodawcy (np. usunięciem awarii maszyny). Kolejna ważna kwestia dotyczy świąt przypadających w niedzielę. Takie dni będą traktowane jak niedziela, podczas ustalania rekompensaty dla pracującej osoby (patrz artykuł 151 indeks 11 paragraf 4 kodeksu pracy).

Pracownicy zatrudnieni „na zleceniu” mogą walczyć w swoje prawa
Wszystkie zasady opisane powyżej, dotyczą osób zatrudnionych w ramach umowy o pracę (stosunku pracy). Pracownicy wykonujący swoje obowiązki na podstawie umowy zlecenia, teoretycznie nie mogą liczyć na preferencje przewidziane przez kodeks pracy. Ta zasada dotyczy nie tylko kwestii związanych z zatrudnieniem w niedziele lub święto.
Opisywana sytuacja nie oznacza jednak, że zatrudnieni w ramach umów cywilnoprawnych, nie posiadają żadnego prawa do obrony przed nielegalnymi działaniami pracodawcy i pracą w niedzielę lub święta bez rekompensaty. Osoby wykonujące pracę na zasadach etatu (tzn. w sposób ciągły, w czasie i na miejscu określonym przez pracodawcę oraz pod jego kierownictwem), mogą się domagać zatrudnienia na podstawie stosunku pracy. W przypadku oporu ze strony pracodawcy, zatrudniony w ramach niewłaściwej umowy (zwykle umowy zlecenia), powinien dochodzić swoich praw przed sądem pracy. Ważnym argumentem na korzyść pracownika wnioskującego o zmianę rodzaju umowy, jest m.in. zmianowy charakter pracy i brak jednego konkretnego zlecenia, którego wykonanie powinno spowodować wygaśnięcie umowy.

60 firm pożyczkowych w jednym miejscu. Porównaj oferty »
Warto wiedzieć, że pracownikowi toczącemu spór z pracodawcą, bardzo pomaga też kontrola wcześniej przeprowadzona przez PIP. Państwowa Inspekcja Pracy zainteresuje się sytuacją osób zatrudnionych w ramach umów cywilnoprawnych, jeżeli zachodzi podejrzenie, że taka forma prawna jest nieadekwatna do wykonywanych obowiązków i charakteru zatrudnienia. Co ważne, inspektorzy PIP-u nie mogą informować pracodawcy, który z zatrudnionych złożył skargę albo sugerować tożsamości skarżącego (np. poprzez kontrolę umów dotycząca tylko jednej osoby). Warto również wiedzieć, że inspektor z PIP-u działając w imieniu pokrzywdzonej osoby, może wnieść do sądu pozew o uznanie istnienia stosunku pracy.