Jak działa prywatna pożyczka?

Wyniki badania „Diagnoza Społeczna 2015” wskazują, że około 4% zadłużonych polskich rodzin, musi spłacać pożyczkę prywatną. W 2000 r. analogiczny wynik oscylował na poziomie 14%. Spadek znaczenia prywatnych pożyczek, wynika przede wszystkim z rozwoju firm pozabankowych. Takie przedsiębiorstwa nie mogą jednak zaoferować preferencyjnych warunków spłaty, które są charakterystyczne dla prywatnych pożyczek. Pożyczając pieniadze od rodziny dość często mamy do czynienia z sytuacją, gdy pożyczka jest nieoprocentowana. Każdą pożyczkę warto udokumentować, ponieważ pisemna umowa bywa przydatna podczas ewentualnych sporów. 
Potrzebujesz wsparcia finansowego, o którym nie dowie się Twoja rodzina? Sprawdź porównywarkę pożyczek »

Pożyczkę o wartości ponad 500 zł warto udokumentować pisemną umową
W przypadku pożyczek prywatnych, zastosowania nie ma ustawa o kredycie konsumenckim, ponieważ wspomniany akt prawny dotyczy tylko umów kredytu i pożyczki zawieranych na linii firma finansowa – konsument (uwaga: konsumentem jest osoba niewykorzystująca pożyczki do celów działalności zawodowej lub gospodarczej). Ze względu na brak możliwości zastosowania ustawy o kredycie konsumenckim, prywatne pożyczki są regulowane głównie przez kodeks cywilny (również w zakresie maksymalnych odsetek, które na koniec lipca 2016 r. wynoszą 10,00% rocznie). Pewne znaczenie ma również orzecznictwo sądowe.
Zgodnie z przepisami kodeksu cywilnego (KC), każda pożyczka o wartości przynajmniej 500 zł, powinna być potwierdzona pisemną umową (do celów dowodowych). Brak pisemnej umowy nie skutkuje wprawdzie nieważnością pożyczki, ale bardzo utrudnia rozstrzyganie ewentualnych sporów na drodze sądowej. Jeżeli strony nie sporządziły pisemnej umowy, to sąd nie może oprzeć się na wynikach przesłuchania świadków, pożyczkodawcy lub pożyczkobiorcy. Wyjątek od wspomnianej zasady jest możliwy tylko wtedy, gdy:

• obydwie strony (pożyczkodawca/pożyczkobiorca) wyrażą na to zgodę
• o przesłuchanie wnioskuje konsument pozostający w sporze z przedsiębiorcą
• zawarcie umowy zostało uprawdopodobnione przy pomocy pisma (np. pokwitowania odbioru pieniędzy)
• sporządzona umowa zaginęła, została zniszczona lub zabrana przez osobę trzecią

60 firm pożyczkowych w jednym miejscu. Porównaj oferty »

W kontekście wymagań formalnych trzeba wspomnieć, że od 8 września 2016 r. przepisy kodeksu cywilnego będą wymagały zachowania formy dokumentowej dla pożyczek o wartości ponad 1000 zł (jednocześnie uchylony zostanie obowiązek dokumentowania pożyczek powyżej 500 zł). W związku z formą dokumentową, konieczne będzie przynajmniej sporządzenie i zachowanie dokumentu poświadczającego zawarcie umowy pożyczki (np. kartki z podpisami i adnotacją: „W dniu <bieżąca data> potwierdzam zawarcie umowy pożyczki z oraz odbiór środków w gotówce. Pożyczka o wartości , zostanie zwrócona do ”). Funkcję formy dokumentowej będzie mogła pełnić również wiadomość e-mail z ustaleniami stron.

Potwierdzenie zawarcia umowy jest ważne, ponieważ pożyczka staje się wiążąca już po porozumieniu się stron. Wypłata środków stanowi tylko realizację wcześniej zawartej umowy. Pożyczkodawca może odmówić wypłacenia środków i odstąpić od umowy, jeżeli zwrot pieniędzy jest wątpliwy ze względu na zły stan majątkowy drugiej strony (zobacz artykuł 721 KC). Takie uprawnienie nie przysługuje, jeżeli osoba dająca pożyczkę wiedziała o złym stanie finansów drugiej strony (w chwili zawarcia umowy) lub mogła o tym się dowiedzieć. Roszczenie pożyczkobiorcy o wydanie pieniędzy przedawnia się po upływie sześciu miesięcy od ustalonego terminu wypłaty środków. Przekazanie pieniędzy powinno zostać pokwitowane lub wykonane w formie przelewu bankowego (z tytułem wskazującym na pożyczkę).

Płać ratę kredytu niższą nawet o 30%. Porównaj oferty »

Strony pożyczki prywatnej powinny ustalić m.in. wysokość odsetek i termin oraz sposób spłaty (raty lub pojedyncza wpłata). Jeżeli termin spłaty nie zostanie ustalony, to dłużnik powinien zwrócić pieniądze nie później niż w trakcie 6 tygodni od wypowiedzenia umowy. Brak ustalenia oprocentowania i brak informacji o nieodpłatnym charakterze pożyczki, skutkuje naliczeniem odpowiednich odsetek ustawowych (obecnie 5,00% w skali roku). Taka sama zasada obowiązuje, gdy strony nie ustaliły wysokości odsetek za opóźnienie (ustawowe odsetki za opóźnienie to 7,00%/rok). Warto również wiedzieć o tym, że roszczenie wierzyciela dotyczące odsetek od pożyczki prywatnej, przedawnia się w trakcie 3 lat. Analogiczny okres przedawnienia dla pożyczonego kapitału wynosi 10 lat.
Przeczytaj więcej o tym, jak przedawniają się stare długi »

Pożyczkobiorca nie może zapominać o swoich obowiązkach wobec fiskusa
W kontekście pożyczek prywatnych, trzeba również wspomnieć o obowiązkach stron umowy wobec fiskusa. Pożyczkobiorca musi zapłacić podatek od czynności cywilnoprawnych (PCC), który wynosi 2,00% kwoty pożyczki. Jeżeli w trakcie późniejszej kontroli podatkowej, podatnik powoła się na otrzymanie nieujawnionej wcześniej pożyczki, to stawka podatku wzrośnie do 20,00%. Zwolnienie z PCC dotyczy pożyczek dla osób spokrewnionych (na podobnych zasadach jak w przypadku podatków od darowizn) oraz pożyczek o wartości do 5000 zł (limit dla pożyczek otrzymanych w ciągu ostatnich 3 lat od tej samej osoby).

Pożyczkodawca musi natomiast zwrócić uwagę na podatek dochodowy, gdyż otrzymane odsetki traktuje się jako przychód z kapitałów pieniężnych, opodatkowany ryczałtową stawką 19,00% (bez możliwości uwzględnienia kosztów uzyskania przychodu). Osoba prywatna, która udzieliła pożyczki niezwiązanej z prowadzeniem działalności gospodarczej dłużnika, powinna wpisać podatek od odsetek do formularza PIT i opłacić go do 30 kwietnia następnego roku. Jeżeli osoba prywatna udzieliła pożyczki firmie, to przedsiębiorca musi pobrać podatek od odsetek i zająć się jego rozliczeniem.