Poznaj swoje prawa:
Komu będzie należał się zachowek?

Niekiedy zdarza si, że jeden z krewnych został pominięty w ramach testamentu. Przyczyną takiej sytuacji mogą być na przykład złe stosunki rodzinne ze zmarłym. Brak uwzględnienia bliskiej osoby w testamencie (bez wydziedziczenia) nie oznacza jednak, że taki krewny nie otrzyma żadnej części majątku pozostawionego przez zmarłego członka rodziny. Rodzimy ustawodawca wyszedł bowiem z założenia, że każdej niewydziedziczonej (i uznanej za godną dziedziczenia) osobie, należy się pewien udział w majątku pozostawionym przez krewnego. Właśnie dlatego do polskiego prawa spadkowego wprowadzono specjalną instytucję zachowku. Nasz kolejny artykuł z cyklu „poznaj swoje prawa” tłumaczy, kto może skorzystać z prawa do zachowku. Taka wiedza przyda się nie tylko osobom, które zostały pominięte przez spadkodawcę. Warto zdawać sobie sprawę, że przekazanie zachowku odbywa się kosztem pozostałych krewnych.

Płać ratę kredytu niższą nawet o 30%. Porównaj oferty »

Większy zachowek otrzymają między innymi osoby małoletnie …
Informacje o zasadach funkcjonowania zachowku można znaleźć w ustawie kodeks cywilny. Wspomniany akt prawny mówi, że zachowek należy się zstępnym (dzieciom, wnukom, prawnukom), małżonkowi oraz rodzicom spadkodawcy, którzy byliby uprawnieni do otrzymania spadku na drodze ustawowej. W tym kontekście warto przypomnieć, że ustawowe zasady dziedziczenia (według przepisów kodeksu cywilnego) są stosowane, jeżeli zmarły członek rodziny nie pozostawił po sobie testamentu.
Przeczytaj więcej na eBroker.pl o ustawowych zasadach dziedziczenia »

Artykuł 991 paragraf 1 kodeksu cywilnego wskazuje ponadto, że podstawą do ustalenia zachowku jest hipotetyczny udział spadkowy, który w warunkach dziedziczenia ustawowego przypadałby osobie pominiętej przez testament. Standardowa wysokość zachowku to 50,0% udziału spadkowego, który należałby się danej osobie, gdyby nie wchodziło w grę dziedziczenie według testamentu. Ten podstawowy mnożnik (50,0%) zostaje podwyższony do 66,7% (dwóch trzecich), jeżeli uprawniony do zachowku jest osobą małoletnią albo trwale niezdolną do pracy. Roszczenie o zapłatę zachowku przysługuje uprawnionej osobie względem spadkobiercy. Jeżeli sprawy nie uda załatwić się polubownie, to konieczne będzie złożenie w sądzie pozwu o zachowek. Opłata od pozwu o zachowek wynosi 5,0% przedmiotu sporu (od 30 zł do 100 000 zł). W szczególnych sytuacjach, osoba uprawniona do otrzymania zachowku, może ubiegać się o zwolnienie z opłaty sądowej. Jeżeli wartość zachowku przekracza 75 000 zł, to pozew trzeba złożyć do sądu okręgowego, a nie sądu rejonowego.
Dowiedz się więcej na temat opłat sądowych i zasadach zwolnienia z nich »

O zasadach obliczania zachowku więcej może nam powiedzieć m.in. Wyrok Sądu Najwyższego z 13 lutego 2004 r. (sygn. akt. II CK 444/02). Wspomniane orzeczenie mówi, że przy określaniu udziału spadkowego, jaki dana osoba otrzymałaby w ramach dziedziczenia ustawowego, uwzględnia się także spadkobierców niegodnych oraz spadkobierców, którzy odrzucili spadek. Nie można natomiast brać pod uwagę spadkobierców, którzy zostali wydziedziczeni albo zrzekli się dziedziczenia. Spadkobiercą niegodnym jest m.in. osoba fałszująca testament lub dopuszczająca się poważnego przestępstwa wobec spadkodawcy (przykłady: usiłowanie zabójstwa, wywołanie poważnego uszczerbku na zdrowiu).

60 firm pożyczkowych w jednym miejscu. Porównaj oferty »
Przepisy kodeksu cywilnego wskazują, że na poczet zachowku dla danej osoby trzeba zaliczać: 

• zapis windykacyjny oraz darowiznę dokonaną przez osobę sporządzającą testament (uwzględniane nie są tylko drobne i zwyczajowe darowizny oraz darowizny dokonane wcześniej niż na 10 lat przed otwarciem spadku)
• koszty wychowania oraz koszty kształcenia (ogólnego i zawodowego), które na rzecz uprawnionego do zachowku poniósł jego zmarły ojciec, dziadek lub pradziadek (o ile te koszty przekraczały przeciętną wysokość w danym środowisku)

Powyższe zasady mogą być różnie interpretowane przez krewnych osoby zmarłej. Właśnie dlatego w przypadku spraw o zachowek, często konieczna jest interwencja sądu.

Roszczenie o zachowek przedawni się po pięcioletnim terminie
Osoby uprawnione do zachowku, powinny pamiętać o terminie przedawnienia swoich roszczeń. Zgodnie z aktualnymi przepisami prawa cywilnego, wspomniany termin wynosi pięć lat i jest naliczany od dnia ogłoszenia testamentu. Naliczanie pięcioletniego terminu wyjątkowo rozpoczyna się od daty otwarcia testamentu, jeżeli osobą zobowiązaną do wypłaty zachowku jest krewny, który otrzymał zapis windykacyjny albo darowiznę. Warto dodać, że przed dniem 23 października 2011 r. analogiczny termin przedawnienia roszczeń o zachowek wynosił jedynie trzy lata.

Trzeba zdawać sobie sprawę, że po upływie pięcioletniego terminu przedawnienia, osoba zobowiązana do zapłaty zachowku, będzie mogła bez żadnych konsekwencji uchylić się od takiego obowiązku. Na korzyść uprawnionego do zachowku, działają jednak przepisy prawa cywilnego. Pięcioletni termin przedawnienia roszczeń o zachowek przerywa się i jest ponownie naliczany „od zera” po każdorazowym podjęciu formalnych działań mających na celu uzyskanie należnych środków (przykłady: zawezwanie do próby ugodowej, złożenie pozwu o zachowek). Warto dodać, że termin przedawnienia wydłuży się do 10 lat i również będzie ulegał przerwaniu, jeżeli prawo do zachowku zostanie potwierdzone prawomocnym wyrokiem sądowym.
Dowiedz się więcej o tym, jakie są skutki przedawnienia długu »