Ulgi, dopłaty, zwolnienia:
Ubożsi nie muszą płacić za dostęp do sądownictwa?

Opaty sądowe mają na celu odciążenie wymiaru sprawiedliwości od spraw o bardzo małej wartości i błahych sporów. Konieczność wniesienia opłaty za złożone pismo, zmusza obywatela do refleksji nad zasadnością swoich roszczeń i szansami na korzystne rozstrzygnięcie. Taki system odciążania wymiaru sprawiedliwości niestety może pozbawiać mniej zamożne osoby prawa do obrony swoich interesów. Dlatego krajowe przepisy przewidują możliwość zwolnienia z kosztów sądowych wnioskodawcy znajdującego się w złej sytuacji finansowej. Uzyskanie opisywanego zwolnienia, oczywiście wymaga dodatkowych formalności. Warto jednak skorzystać z możliwości, którą dają przepisy, bo w niektórych sprawach opłaty sądowe oraz inne koszty sądowe bywają sporym obciążeniem. W kolejnym artykule z naszego cyklu „Ulgi, dopłaty, zwolnienia”, tłumaczymy, jak można zostać zwolnionym z kosztów sądowych. Taka wiedza przyda się nie tylko osobom, które obecnie mają kontakt z wymiarem sprawiedliwości. 

60 firm pożyczkowych w jednym miejscu. Porównaj oferty »

Sąd może zwolnić od całości lub części opłat oraz wydatków sądowych
Koszty sądowe są naliczane podczas procedowania różnych spraw (m.in. karnych i cywilnych). Jednak najczęściej obywatele ubiegają się o zwolnienie w ramach postępowania cywilnoprawnego (dotyczącego kwestii majątkowych lub dóbr osobistych). Warto wiedzieć, że zasady pobierania opłat w sprawach cywilnych określa ustawa z dnia 28 lipca 2005 roku (Dz.U. 2005 nr 167 poz. 1398). Na uwagę zasługuje również podział kosztów sądowych. Do tej kategorii, zaliczamy opłaty sądowe za złożenie pisma procesowego (np. pozwu, zażalenia, wniosku, skargi - np. na czynności komornika) oraz wydatki sądowe. Wydatki pokrywają m.in. koszty dojazdu świadków, wynagrodzenie biegłych oraz koszty przeprowadzenia dowodów. Wydatki sądowe są ponoszone przez obydwie strony, a ostateczny podział kosztów zostaje określony w orzeczeniu kończącym sprawę cywilną.
Wysokość wydatków w każdej sprawie będzie określana indywidualnie, podczas gdy opłaty zostają naliczone zgodnie z ustawowym taryfikatorem. Przykładowo za złożenie skargi na czynności komornika, sąd pobiera każdorazowo 100 zł. W przypadku wszystkich pism, opłatę trzeba uiścić przy ich wnoszeniu. Sądy akceptują przelew na swoje konto bankowe lub zapłatę w kasie. Dodatkowo przy kosztach nieprzekraczających 1500 zł, istnieje możliwość rozliczenia się przy pomocy znaków opłaty sądowej. Od 1 stycznia 2017 roku, znaki opłaty sądowej będą funkcjonować w formie elektronicznej i zniknie limit kosztów opłacanych przy ich pomocy.
Dowiedz się więcej o zaskarżaniu działań komornika »

Zwolnienie dotyczące opłat oraz wydatków wynika z decyzji sądu albo z ustawy. Warto wiedzieć, że dla pewnych czynności w postępowaniu cywilnoprawnym przewidziano ustawowe zwolnienie z kosztów sądowych. Przykładem może być np. opłata od wniosku o otwarcie i ogłoszenie testamentu oraz każdy koszt związany z ustaleniem ojcostwa lub macierzyństwa. Jeśli przepisy nie przewidują ogólnego zwolnienia z kosztów, to strona musi przygotować bezpłatny wniosek. Do wniosku powinno być dołączone oświadczenie o sytuacji rodzinnej, majątku, dochodach i źródłach utrzymania osoby ubiegającej się o zwolnienie. Sądy zwykle udostępniają gotowe wzory wniosków i oświadczeń majątkowych. W tych dokumentach oczywiście trzeba wpisywać prawdziwe dane. Za świadome podanie sądowi nieprawdziwych informacji, grozi grzywna o wartości do 1000 zł (oprócz zwrotu kosztów sądowych). Każda ponowna próba oszukania sędziego, skutkuje karą do 2000 zł i zwrotem należnych kosztów sądowych.
Warto wiedzieć, że zwolnienie z kosztów sądowych może być całkowite albo częściowe. Sąd określając stopień zwolnienia, bada jaką część kosztów strona może ponieść bez uszczerbku dla siebie oraz swojej rodziny. Taka ocena oczywiście jest obciążona subiektywizmem. Po wydaniu decyzji w sprawie kosztów sądowych, można złożyć zażalenie, które również jest bezpłatne. Z zażalenia trzeba skorzystać w ciągu tygodnia od doręczenia lub ogłoszenia decyzji sądu. W zażaleniu trzeba zawrzeć niewykorzystane wcześniej argumenty. Tylko wtedy sąd ustosunkuje się do kolejnego dokumentu.

Płać ratę kredytu niższą nawet o 30%. Porównaj oferty »

Uwaga: uzyskane zwolnienie nie będzie dotyczyło kosztów procesu …
Trzeba zdawać sobie sprawę, że nawet uzyskanie całkowitego zwolnienia od kosztów sądowych, nie będzie wyłączało obowiązku zwrócenia drugiej stronie kosztów procesu (w przypadku przegranej). Taką zasadę potwierdza art. 108 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych. W związku z powyższym, istnieje ryzyko, że nawet mało zamożna strona procesu będzie musiała zapłacić przeciwnikowi np. za dojazd, wynajęcie radcy prawnego oraz zarobek utracony podczas przebywania w sądzie. Warto wiedzieć, że koszty procesu związane z wynajęciem prawnika, nalicza się według stawek określonych w rozporządzeniu Ministra Sprawiedliwości.
Istnieje tylko jedno rozwiązanie dla osób, które ze względu na niskie dochody, obawiają się zwrotu kosztów poniesionych przez swojego przeciwnika procesowego. Mowa o złożeniu specjalnego wniosku jeszcze przed wyrokiem lub postanowieniem sądu kończącym daną sprawę. We wspomnianym wniosku, trzeba powołać się na art. 102 kodeksu postępowania cywilnego, który mówi, że „w wypadkach szczególnie uzasadnionych, sąd może zasądzić od strony przegrywającej tylko część kosztów albo nie obciążać jej w ogóle kosztami”. Nie istnieje jedna i uniwersalna definicja „szczególnie uzasadnionych przypadków”. Przyjmuje się jednak, że zwolnienie z kosztów procesu może zostać udzielone wtedy, gdy przegrana strona ma wyjątkowo trudną sytuację majątkową, a podczas składania pozwu była subiektywnie przekonana o słuszności swoich racji (zobacz na przykład postanowienie Sądu Najwyższego z 3 lutego 2011 roku - sygnatura I CZ 171/10).

60 firm pożyczkowych w jednym miejscu. Porównaj oferty »